In 1894 dacht Halsted, een beroemd Amerikaans chirurg, dat kanker door ontsporing van cellen plaatselijk begon, vervolgens naar de regionale klieren uitbreidde en daarna zou leiden tot metastasering (uitzaaiing) op afstand. Vanuit de idee dat het radicaal verwijderen van de primaire tumor de overleving gunstig zou beïnvloeden, heeft die stapsgewijze opvatting geleid tot onnodig mutilerende ingrepen. Toen het verwachte resultaat uitbleef, ontstond het beeld van een tumorbiologie die niet stapsgewijs verliep, maar waarbij de eigenschap van metastasering vanaf het eerste begin al in de meeste tumoren opgesloten zat. Vanaf 1974 is daarom de oncologische behandeling gericht op de combinatie van het behandelen van de primaire tumor tegelijkertijd met de behandeling van veronderstelde (micro-)metastasen. Daarvoor werden chirurgie, radiotherapie en chemotherapie in een systeembehandeling gecombineerd. Die aanpak heeft vooral bij de behandeling van borstkanker en dikkedarmkanker een behoorlijke verbetering opgeleverd. De opvattingen over vroegtijdige uitzaaiingen en de veronderstelde noodzaak om alle zichtbare en onzichtbare tumorcellen op te ruimen heeft echter ook geleid tot zeer ingrijpende, naar later bleek niet altijd effectieve behandelingen, zoals de toepassing van een zeer hoge dosis chemotherapie met beenmergtransplantatie bij borstkanker. Moleculaire biologie Het probleem van de tumorbiologie bleek gecompliceerder. Veel tumoren metastaseren niet vanaf het begin, maar worden in de loop van de ontwikkeling door genetische veranderingen steeds kwaadaardiger en verwerven daarbij het vermogen om uit te zaaien. Uit onderzoek wordt steeds duidelijker dat niet alle tumoren dit proces doorlopen en dat het tempo van dit proces waarschijnlijk per tumor verschilt. Dit leidt tot de interessante maar complexe conclusie, dat geen enkele tumor hetzelfde is en dat binnen een tumor soms zeer verschillende tumorcellen voorkomen. Onderzoek wijst ook uit dat het proces van steeds kwaadaardiger ontaarding en daarmee samenhangende uitzaaiing, wordt gestuurd door fouten in de genetische software van tumorcellen. Behalve mutaties van het DNA, spelen daarbij ook afwijkende signaaleiwitten en enzymen, afwijkingen in de structuur van de celmembraan en zelfs afwijkingen in de cellen rondom de tumor, de tumorcontext, een rol. Dit is het kenmerkende gebied van de moleculaire biologie. Onze hoop is er op gevestigd dat de resultaten uit dit moleculair onderzoek van tumoren nieuwe en nog betere behandelingen gaat opleveren. Het vergezicht is 195 Toepassing van DNA micro array bij de behandeling van mammacarcinoom. Bron: Van ‘t Veer LJ, Dai H, Van de Vijver M.J.Gene expression profiling predicts clinical outcome of breast cancer. Nature 415, 530-536(2002).
Boek Maastro NL binnenwerk.indb
To see the actual publication please follow the link above