Harry Hillen Melancholie A een korte geschiedenis van de oncologie 400 v. Chr. Krab als kankersymbool (Hippocrates). 1622 Lymfestelsel (Gasporo Gaselli). 1859 Cellulaire pathologie (Rudolf Virchow). 1914 Antoni van Leeuwenhoekhuis Amsterdam. 1950 Roken veroorzaakt longkanker (Richard Doll). 16 De volgende korte geschiedenis van de oncologie volgt in grote lijnen de ontwikkelingen in het onderzoek naar kanker die voorafgingen aan de recente vooruitgang. Naast deze wetenschappelijke geschiedenis is er ook een sociale geschiedenis van de oncologie. Die laat zien dat de dagelijkse beelden over de ziekte kanker in de loop van de tijd een afspiegeling waren van de wisselende wetenschappelijke opvattingen. Zwarte gal De ziekte kanker werd al in het Corpus Hippocraticum, 400 jaar voor Christus, aangeduid met het Griekse woord voor krab (karkinos). Grote tumoren met daarop uitgezette bloedvaten deden kennelijk denken aan een bedreigende krab. In het zesde deel van zijn bekendste werk, Aphorismen, schrijft Hippocrates met ontzag over die bedreiging: Wanneer iemand verborgen kankergezwellen heeft, is het beter die niet te genezen: want genezen zijnde sterven de mensen eerder, maar niet genezen zijnde leven zij langer. De leer van de gezwellen (tumoren) zou pas later de meer prozaïsche naam krijgen van knobbelkunde of oncologie. Hippocrates van Kos (ca. 460 -370 voor Chr.) en zijn Romeinse navolger Galenus van Pergamon (129 -199 na Chr.) hadden duidelijke opvattingen over de kliniek en de oorzaak van kanker. Slappe gezwellen zijn goed, maar de harde en rauwe kwaad vermaant Hippocrates (Aphorismen V,67). Tot laat in de achttiende eeuw bepaalden de klassieke geschriften van Hippocrates en Galenus de visie op kanker als een onafwendbaar ongeluk. Kanker was het gevolg van de door Goden en sterren gestuurde opstapeling van zwarte gal. Zoals het universum in de Hellenistische tijd was opgebouwd uit de vier elementen lucht, water, aarde en vuur, werden gezondheid en ziekte bepaald door vier sappen (humores). In de humorale leer was ziekte het gevolg van de verstoring van het evenwicht tussen de humores: bloed, flegma of slijm, gele gal en zwarte gal. In de verdere uitwerking van de humorale theorie verbond Galenus de humores met emoties en karakter. Bloed hing samen met een actief, sanguin karakter, flegma verwees naar traag, flegmatisch, en gele gal naar cholerisch, driftig van aard. Zwarte gal (Grieks: melas = zwart; cholè = gal) ging letterlijk gepaard met melancholie. De opvatting over de opstapeling van zwarte gal als oorzaak van kanker en de daaraan verbonden melancholie, beheerste niet alleen eeuwenlang Pagina 14: Hippocrates introduceerde de krab als het symbool voor kanker. Uit: Getijdenboek. Book of the Hours, 15e eeuw Italiaans. (Morgan Library (G 14, f 9) New York)
Boek Maastro NL binnenwerk.indb
To see the actual publication please follow the link above