W A T K R I J G E N W E N O U ? 3 9 TROPISCH MINIVISJE IDEAAL VOOR HET OPSPOREN VAN (ERNSTIGE) ERFELIJKE ZIEKTES Tekst: Graziella Runchina — Fotografie: Appie Derks Kleine zebravisjes. Die zien we op de foto. De gestreepte Aziatische minivisjes hebben de laatste jaren de medische wereld veroverd. De organen van het zoetwatervisje vertonen namelijk opvallend veel gelijkenis met die van de mens. Daarom worden ze steeds vaker ingezet voor genetisch onderzoek naar ernstige erfelijke aandoeningen. Dat kan door bij de visjes genen uit te schakelen of juist extra actief te laten werken. Subtropisch, zo’n 25 graden Celsius of iets meer, dat is de watertemperatuur waarin de visjes rondzwemmen. “Dat vinden zebravisjes fijn”, vertelt Jo Vanoevelen, assistent professor Klinische Genetica van het Maastricht UMC+. Het Maastrichtse zebravissenlab biedt onderdak aan tweeduizend visjes die verblijven in zo’n 120 gestapelde kleine tanks. “Dankzij de zebravis kunnen we veel te weten komen over het ontstaan van ziektes bij onszelf. En dan vooral over de rol die genen en genmutaties spelen bij bepaalde ziekten, onder meer hartafwijkingen, spierziekten en stofwisselingsziekten. Met behulp van de visjes kunnen we bewijzen welk gendefect een bepaalde ziekte veroorzaakt bij de mens”, legt Jo uit. “Ook kunnen we deze visjes als model gebruiken om ziektes beter te begrijpen om vervolgens nieuwe therapieën te ontwikkelen.” Volgens de onderzoeker heeft het gebruik van het zebravisje een aantal voordelen: ze zijn klein en handzaam, snelgroeiend en hebben een transparant buitenbaarmoederlijk embryo waarvan elk ontwikkelingsstadium onder de microscoop tot in detail te bestuderen is. ”Wetenschappelijk onderzoek met zebravisjes is bovendien diervriendelijk”, vertelt Jo. “We gebruiken geen volwassen diertjes voor onze experimenten, maar kijken naar de ontwikkeling van de eitjes en embryo’s met als doel een gendefect te koppelen aan een ziekte.” Zebravissen worden ingezet voor onderzoek naar een groot aantal erfelijke ziektes. “Als je fouten vindt in bepaalde menselijke genen, dan is het moeilijk om te weten of die fout toevallig of zeldzaam is, of juist verantwoordelijk voor die ziekte. Wat we doen binnen genetica is dat foute gen inbrengen in de zebravis om te zien of die ziekte zich ontwikkelt of niet.” Concrete resultaten zijn er ook al te melden. Zo zijn Jo en zijn collega’s er onlangs in geslaagd om voor een familie met een ernstige erfelijke stofwisselingsziekte te bewijzen welk gen verantwoordelijk is voor deze ziekte. “Door PGD (embryoselectie) toe te passen, heeft de moeder onlangs een gezond kind gekregen. Met dank aan de zebravis.”
Hecht_februari_2020
To see the actual publication please follow the link above